“शुभं करोति कल्याणम्” । दीपपूजा विधी, वैज्ञानिक आणि आध्यात्मिक महत्व [मराठी गाईड]

मराठी संस्कृतीमध्ये दिवा लावणे हा फक्त धार्मिक विधी नव्हे, तर जीवनातील अंधाराला दूर करणाऱ्या प्रकाशाचा आणि ज्ञानाचा प्रतीक आहे. “शुभं करोति कल्याणम्” हा श्लोक संध्याकाळी देवासमोर दिवा लावल्यानंतर म्हटला जातो. मान्यता आहे की या श्लोकाचा जप केल्याने घरात सुख, शांती, समृद्धी, आणि आरोग्य नांदते. भगवान गणेशाला ज्ञान आणि विघ्नविनाशक म्हणून मानले जाते आणि या श्लोकात त्यांच्या भक्तिरसाची अनुभूती दडलेली आहे.

---

दीप पूजनाचे वैज्ञानिक आणि आध्यात्मिक आधार

प्रकाश चिकित्सेचे वैज्ञानिक संशोधन

आधुनिक विज्ञानाने सांगितले आहे की दिव्याच्या प्रकाशामुळे मेंदूतील जैविक घड्याळ सुधारते, हार्मोन्सचे संतुलन राखले जाते, झोप चांगली येते आणि मनाला समाधान मिळते. तसेच दिव्याचे तिळतेलातील अँटिऑक्सिडंट्स वातावरणातील नकारात्मक आयन कमी करतात, ज्यामुळे आरोग्य सुधारते.

वास्तूशास्त्र आणि दिवा

वास्तुशास्त्रानुसार, ईशान कोनात दिवा लावल्याने सकारात्मक ऊर्जा वाढते आणि नकारात्मक शक्ती कमी होतात. तांबे व पितळा वापरल्याने दिव्याचा प्रभाव अधिक टिकाऊ व उपयुक्त ठरतो.

---

“शुभं करोति कल्याणम्” – संपूर्ण श्लोक

शुभं करोति कल्याणम् आरोग्यं धनसंपदा ।
शत्रुबुद्धिविनाशाय दीपज्योतिर्नमोऽस्तुते ॥

दीपज्योतिः परब्रह्म दीपज्योतिर्जनार्दनः ।
दीपो हरतु मे पापं संध्यादीप नमोऽस्तुते ॥

दिव्या दिव्या दिपोत्कार कानी कुंडले मोतीहार ।
दिव्याला पाहून नमस्कार ॥१॥

तिळाचे तेल कापसाची वात, दिवा जळो मध्यान्हरात ।
दिवा लावला देवांपाशी, उजेड पडला तुळशीपाशी ।
माझा नमस्कार सर्व देवांपाशी ॥२॥

दीपज्योतिः परब्रह्म दीपज्योतिः जनार्दनः ।
दीपो हरतु मे पापं संध्यादीप नमोऽस्तुते ॥३॥

अधिराजा महाराजा वनराजा वनस्पती ।
इष्टदर्शनं इष्टान्नं शत्रूणांच पराभवम्‌ ।
मुले तु ब्रह्मरूपाय मध्ये तु विष्णुरूपिण: ।
अग्रतः शिवरूपाय अश्वत्थाय नमो नमः ॥४॥

---

श्लोकांचा सविस्तर मराठी अर्थ

• शुभं करोति कल्याणम् आरोग्यं धनसंपदा
  दिव्याच्या प्रकाशाने शुभ कामांमध्ये यश मिळते, आरोग्य चांगले राहते आणि संपत्ती वाढते.
• शत्रुबुद्धिविनाशाय दीपज्योतिर्नमोऽस्तुते
  दिव्याकरणे मनातील शत्रू (द्वेष, क्रोध, अज्ञान) नष्ट होतात, आणि दिव्याला वंदन.
• दीपज्योतिः परब्रह्म दीपज्योतिर्जनार्दनः
  हा दिवा परमब्रह्म (सर्वस्वरूप) आणि भगवान विष्णू (जनार्दन) यांचा प्रकाश आहे.
• दीपो हरतु मे पापं संध्यादीप नमोऽस्तुते
  संध्याकाळी लावलेला हा दिवा आपल्या पाप व दुष्ट प्रवृत्ती मुळून काढो, अशी प्रार्थना.
• अधिराजा… नमो नमः
  जगातील सर्व देव, वनस्पती, मुळ, वृक्ष, आणि आत्मा या दिव्य प्रकाशाचे स्तवन करतात.

---

शुभं करोति कल्याणम् कधी, कुठे आणि कसे म्हणावे?

• वेळ: संध्याकाळी सूर्यास्तानंतर विशेषतः देवघरात दिवा लावताना.
• स्थळ: घराचे देवस्थान, मंदिरे किंवा विशेष पूजास्थळे.
• कृती:
  1. तांब्याचे/पितळाचे दिवे घ्या आणि त्यात शुद्ध तिळाचे तेल किंवा गोघृत वापरा.
  2. दिव्याच्या वातेला दक्षिणेकडे वळवा.
  3. हात जोडून एकाग्रतेने श्लोकाचा जप करा.
  4. श्लोक पूर्ण झाल्यानंतर आरती करा, प्रसाद अर्पण करा.
• श्लोक किती वेळा म्हणावा: किमान ११ वेळा किंवा तुमच्या श्रद्धा-भावानुसार.

---

आध्यात्मिक आणि मानसिक लाभ

• मनःशांती आणि ताणतणाव कमी होणे
  दिव्याचा प्रकाश आणि मंत्र जप मनाला शांतता देतात.
• एकाग्रता व कार्यक्षमतेत वाढ
  शिक्षण व कामगिरी सुधारतात.
• आरोग्याची सुधारणा
  रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते, त्वचा उजळते.
• सकारात्मक ऊर्जा वाढविणे
  द्वेष, क्रोध आणि इतर नकारात्मक भावना कमी करतात.

---

विज्ञान आणि प्रकाश चिकित्सा

• न्यूरोसाइन्स संशोधन यांनी सिद्ध केले आहे की दिवा आणि मंत्र जपाचा एकत्रित परिणाम मेंदूतील अल्फा वेव्ह्ह सक्रिय करतो, ज्यामुळे मानसिक ताण कमी होतो आणि सकारात्मक ऊर्जा वाढते.
• आयुर्वेद आणि पंचमहाभूत तत्त्वज्ञान दिव्याच्या प्रकाशाचा हवामान, शरीर आणि मनावर संतुलन साधणारा परिणाम असल्याचे सांगते.

---

विविध परंपरांमध्ये दीप पूजन

• महाराष्ट्रातील संध्याकाळी तुळशीपूजा आणि दीपदान.
• दक्षिण भारतातील कार्तिक दीपम आणि गोवर्धनपूजा.
• बंगालच्या दुर्गापूजेदरम्यान हजरहाट गंगा आरती.
• नेपाळचा तिहार उत्सव दिवाळीप्रमाणे दीपोत्सव.

---

पूजा विधी – संपूर्ण विधि

आवश्यक साहित्य:

• तांबे वा पितळेचा दिवा
• शुद्ध तिळतेल किंवा गोघृत
• कापसाची वात
• कुमकुम, हळद, अक्षता
• तुळशीची पाने, फुले, नैवेद्य

पूजा प्रक्रिया:

1. मन शुद्ध करून स्नान करा.
2. दीप लगवा आणि हात जोडून श्लोक मनोभावे जपा.
3. आरती करा, प्रसाद द्या.
4. संध्याकाळच्या दिवसा दिवा जाळावयाचा ब्रह्मांडात मंगल घडवतो याचा ध्यान करा.

---

१०. PDF आणि प्रतिमा डाउनलोड

• PDF डाउनलोड:
  शुभं करोति कल्याणम् संपूर्ण श्लोक

शुभं करोति कल्याणम् FAQs

ही मार्गदर्शिका बुकमार्क करा आणि नियमित संध्या पूजा, गणेशोत्सव, दिवाळी आणि दैनिक साधनेसाठी वापरा.
काही प्रश्न असल्यास किंवा अधिक स्रोतांसाठी कमेंट करा. एकत्रितपणे आपल्या भक्तीची ज्योत सदाहरित करूया!

जय गणेश! शुभं करोति कल्याणम्!

---

अस्वीकृती (Disclaimer):
हा लेख विश्वसनीय स्रोतांवर आधारित असून AI सहाय्याने तयार करण्यात आला आहे. मानवी संपादन आणि पडताळणी करूनच प्रकाशित केला गेला आहे. कोणतीही त्रुटी आढळल्यास कृपया कळवा, आम्ही त्वरित दुरुस्ती करू.

दीपपूजा दीपपूजा विधी धार्मिक मार्गदर्शक मराठी धर्म वैज्ञानिक आध्यात्मिक लाभ शुभं करोति कल्याणम् श्लोक अर्थ

Last modified: August 23, 2025